عناب Ziziphus jujuba

عناب از گذشته های دور دارای کاربردهای متعدد دارویی و غذایی برای مردم ایران و جهان بوده است. در طب سنتی ایران و سایر کشورها استفاده های متعددی برای عناب ذکر شده است. با اینکه تعداد زیادی از خواص دارویی این گیاه مثل اثر ضد سرطانی، آنتی اکسیدانی، کاهنده فشار خون ، ضد دیابت، ضد سرفه ، آرا مبخش و خواب آور بودن در طی تحقیقات آزمایشگاهی و بالینی تأیید شده است. عناب یکی از گیاهانی است که در طب سنتی ایران و سایر کشورها سابقه مصرف دیرینه داشته و خواص درمانی قابل توجهی برای آن گزارش شده است.

عناب با نام علمی Ziziphus jujuba Mill متعلق به تیره Rhamnaceae بوده، گیاهی درختی کوچک یا درختچه ای و خاردار است که با ارتفاع 6 متر رشد می کند و با داشتن برگ های بیضوی شکل و کامل با سه رگبرگ برجسته تقریباً موازی و بدون انشعاب شناخته می شود. گل ها کوچک و سبز متمایل به زرد بوده و میوه ها خوراکی و قهوه ای متمایل به قرمز اند. میوۀ شفت آن دارای یک دانه دوکی و باریک است ک قسمت اطراف آن خوراکی می باشد.

عناب از کشور چین منشأ گرفته است و در آغاز دوره مسیحیت، از طریق جاده ابریشم به اروپا معرفی شده است. عناب در آسیای مرکزی و غربی، قفقاز، کره، هندوستان، نواحی مدیترانه ای، شمال آفریقا و آمریکا پراکنش داشته و در نواحی متعددی نیز کاشته می شود. پراکندگی آن در ایران در استان های گرگان، گیلان، اصفهان، لرستان، فارس، بوشهر، کرمان، سیستان و بلوچستان، خراسان ، تهران و یزد می باشد. اگرچه این گیاه با مناطق خشک کویری سازگاری بیشتری دارد، اما می تواند طیف وسیعی از شرایط اقلیمی را تحمل کند.

عناب دارای لعاب فراوان، مواد قندی مختلف، مواد پروتئینی، املاح آلی، ویتامین ث، زیزیفیک اسید و مقادیر بالایی از آسکوربیک اسید است. عناصر معدنی عناب شامل فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و آهن می باشد. میوه عناب به عنوان منبعی برای ویتامین هایی نظیر تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، ویتامین ب-6 و ویتامین آ مورد توجه قرار گرفته است کربوهیدرات هایی مانند فروکتوز، گلوکز و ساکارز بیشترین مقدار محتوای میوه های عناب را شامل می شوند. در میوه عناب ترکیبات تاننی نیز گزارش شده است.در میوه عناب مقادیر بالایی از cGMP و cAMPشناسایی شده و ماده اصلی آن اولئیک اسید است. گونه های مختلف عناب دارای آلکالوئیدهای پپتیدی هستند. بخش خوراکی میوۀ عناب دارای ساپونین های تتراسایکلیک تری ترپنوئیدی، فلاونوئید و موسیلاژ بوده و دانه های آن حاوی فرانگوفولین (یا سانجوئینین A) هستند.

عناب در طب سنتی چینی بعنوان یک میوه مقوی، نیروبخش و تقویت کننده کبد تجویز می شود. میوه عناب در هندوستان برای جلوگیری از خونریزی زیاد در قاعدگی استفاده می شود. میوه های مغذی عناب برای بهبود وضعیت سلامتی و ناراحتی های دستگاه تنفسی و افتزایش وزن کاربرد داشته و دانه های آن برای درمان ناراحتی های عصبی و بی خوابی مصرف می شوند و همچنین عناب مقوی طحال و معده بوده و آرامبخش است. عناب برای کاهش حساسیت و رفع تشنگی نیز مؤثر می باشد.