سیاهدانه

نام عربی: کمون اسود، حب السودا

نام انگلیسی: Black cumin

نام علمی: Nigella sativa

سیاهدانه در کتب طب سنتی با نام "شونیز" آمده است. گیاهیست از خانوادهRanunculaceae و سیاه تخمه نیز به آن می گویند.

سیاهدانه گیاهیست علفی یکساله دارای برگهای منقسم با بریدگی های خیلی عمیق با گل های آبی یا سفید. دانه های آن کوچیک سیاه بوده و وقتی فشار داده شود بوی مطبوعی از آن استشمام می شود و به عنوان یک گیاه دارویی، ادویه ای کاربرد دارد. در دانه یک مادۀ تلخ به نام نیژلین و یک گلوکوزید سمی به نام ملانتین دارد. این دانه حدود 33-35 درصد روغن دارد.

خواص و کاربرد:

از نظر طبیعت سیاهدانه طبق نظر حکمای طب سنتی خیلی گرم و خشک است. رنگ بذر سیاه ولی مغز آن سفید می باشد و نیروی داروئی آن تا هفت سال باقی می ماند.خواص آن گرم کننده است، رطوبتها را خشک می کند و اخلاط را اعتدال می بخشد و اخلاط غلیظ را رقیق می نماید. قاعده آور است و ترشح شیر را نیز افزایش می دهد. زیاد خوردن آن موجب سقط جنین زنده و مرده می شود. در مورد سموم سرد اثر تریاق و ضدسم دارد. (در اثر وجود ملانتین).

در تمام موارد فوق ممکن است از دمکرده یا از بخور آن و یا به صورت شیاف با روغن سوسن استفاده شود. برای تسکین سرفۀ سرد، درد سینه، ناراحتی های تنفسی، قی، آشفتگی، استسقاء، یرقان و ناراحتی های طحال، قولنجهای نفخی به صورت خوردن یا ضماد مفید است.

سیاه دانه آهن وپتاسیمفراوانی دارد و علاوه بر تقویت سیستم ایمنی بدن، باعث رفع مسمومیت خونی ویبوستمی شود.

اگر هر صبح خورده شود قاعده آور است و ترشح ادرار و شیر را زیاد می کند و اگر با روغن سرخ شود و خورده شود برای درخشان کردن رنگ صورت خوب است. اگر با سرکه خورده شود برای اقسام کرم معده نافع است. برای رفع ناراحتی تنفس باید با آب و عسل خورده شود. خوردن آن با عسل برای خرد کردن سنگ کلیه و مثانه و رفع تب های مزمنه و سوختۀ آن برای بواسیر خوب است، خصوصاً اگر با رب مورد خورده شود.

اگر 8-7 عدد از دانۀ آن را در شیر تازه بخیسانند و پس از یک ساعت آن را بسایند و در بینی کسی که زردی دارد و چشمهای او زرد شده بچکانند بسیار مفید است و زردی را رفع می کند.

اگر دمکردۀ آن را با سرکه در دهان نگه دارند برای درد دندان سرد نافع است و ضماد آن روی پیشانی برای جلوگیری از حدت زکام و رفع سردرد سرد مفید است.

اگر با عسل و روغن خورده شود برای تسکین درد رحم و دردهای پس از زتیمان نافع است. اگر آن را سرخ کرده و کوبیده و با گلاب ضماد درست کنند برای زخمهای سوداوی پا مجرب است. اگر سرخ کردۀ آن را کوبیده و با روغن زیتون چند جوش بدهند و چند قطره از آن را در بینی بچکانند برای رفع زکام که با عطسه بسیار همراه باشد، مفید است.

اسراف در خوردن سیاهدانه در گرم مزاجان موجب ورم و دردهای گلو و گرفتگی هایی می شود، از این جهت گرم مزاجان باید در سرکه بخیسانند و سپس بخورند. برای کلیه مضر است و از این نظر باید با کتیرا خورده شود.

مقدار خوراک آن در سرد مزاجها تا 8 گرم و در گرم مزاج ها تا 2 گرم است. خوردن یا مالیدن روغن آن مخلوط با روغن زیتون و کندر برای افزایش نیروی جنسی بسیار مفید است.

در هند سیاهدانه به عنوان محرک، بادشکن، مدر، قاعده آور و زیاد کننده ترشح شیر تجویز می شود. سیاهدانه را به منظور کاستن حدت اثر آن با روغن کنجد مخلوط کرده و در استعمال خارجی برای فروکش کردن تاولهای پوست می مالند. به علاوه در موارد گزش نیش عقرب نیز به صورت موضعی مفید می باشد.

در شبه جزیرۀ مالایا از سیاهدانه مخلوط با داروهای دیگر، به صورت ضماد برای آبسه ها، روماتیسم، ورم گوش و زخم بینی و سردرد مصرف می شود و همچنین از آن محلولی درست می کنند که بیماران تب دار را با آن کمپرس می کنند و یا از آن محلول به صورت غرغره استفاده می شود. از سیاهدانه برای ترمیم ضعف بدن و رفع مسمومیتهای خون و در موارد بزرگ بودن کبد، تهوع، شکم درد، یبوست و برای تقویت زنان پس از وضع حمل تجویز می شود.

رخی از درمانگران طب سنتی بر این باورند که سیاه دانه جویده شده و ترکیب شده با بزاق دهان موجب درمان زگیل می شود.

افراد مبتلا به سینوزیت بهتر است در فصل پاییز هفته ای یک بار از بخور سیاه دانه استفاده کنند.

تسکینروماتیسمبا روغن سیاه دانه

یک فنجان روغن سیاه دانه را گرم کنید. سپس قبل از خواب آن را در محل درد بمالید و خوب ماساژ دهید. بعد محل مورد نظر را با یک تکه پارچه پشمی باندپیچی نموده و استراحت کنید.

سیاه دانه برای جوانی وزیبایی پوست

مالیدن جوهر سیاه دانه بر صورت باعث جوان شدنپوست صورتمی شود.در برخی متون طب سنتی به این نکته اشاره شده که استفاده موضعی از تخم سیاه دانه و روغن کنجد برای درمان جوش های زیرپوستی بسیار موثر است. این درمان گران برای تهیه این ترکیب به بیماران شان توصیه می کنند روغن کنجد و پودر سیاه دانه را با یکدیگر ترکیب کرده و آن را روی پوست صورت ماسک کنند. استفاده از این ترکیب به مدت 2 هفته به بهبود جوش های زیرپوستی منجر می شود، اما هنگام استفاده از این ترکیب باید مراقب بود که بیش از اندازه از این روغن روی پوست استفاده نکنید چرا که استفاده بیش از اندازه از انواع روغن ها موجب بسته شدن منافذ پوستی می شود. برای استفاده از این ترکیب باید سرانگشتان تان را اندکی به این روغن آغشته کنید و روی پوست تانماساژدهید.

در طی تحقیقی اثر تجویز روغن سیاه‌دانه بر سطح لیپیدهای خون افراد داوطلب سالم در یک مطالعه کارآزمایی بالینیمورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد مصرف خوراکی روغن سیاه دانه در افراد داوطلب سالم موجب کاهش سطوح کلسترول تام، کلسترول LDL،‌ تری‌گلیسرید، گلوکز خون ناشتا و هموگلوبین گلیکوزیله می‌شود.

خواص سیاه دانه در طب اسلامی

مصرف سیاه دانه در طب اسلامی تأکید شده است و امامان و پیامبر اکرم (ص) از خواص آن برای درمان دردها نام برده اند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم فرمود: هیچ بیماری نیست مگر شفای آن در سیاه دانه است جز مرگ.

امام رضا علیه السلام درباره خواص اعجاب انگیز سیاه دانه می فرماید:در سیاهدانه برکت است. در چهل چیز خداوند برکت قرار داده ازحبوبات و جمادات هم سیاهدانه را بر گزیده است.

مطابق توصیه امام رضا علیه السلام سیاه دانه و بوییدن گل نرگس خاصیت ایمنی در برابر زکام را دارند. امام رضا (ع) می فرماید: گل نرگس ببویید؛ زیرا از زکام، ایمنی می‏بخشد و همچنین است سیاه دانه.

منابع:

- معارف گیاهی، جلد پنجم، حسین میرحیدر

- سایت نمناک http://namnak.com

- مینی محسن، فلاح‌حسینی حسن، محتشمی رضا، صادقی زینب، قمرچهره محمد ابراهیم. اثر روغن دانه گیاه سیاه‌دانه(Nigella sativa L.) بر سطح لیپیدهای خون داوطلبان سالم – یک کارآزمایی بالینی تصادفی دو سوکور. فصلنامه گياهان دارويي. ۱۳۹۰; ۴ (۴۰) :۱۳۳-۱۳۸